Nareszcie niektórzy zaczynają pisać logicznie. Ustosunkuje się do tego co napisał mój przedmówca. Wklejam poniższy tekst bez zbędnego komentarza (raczej dla oszołoma nie będzie zrozumiały):
-
STEROWANIE POZYTYWNE to motywowanie działania za pomocą wzmocnień pozytywnych. Należy wiedzieć jakie wzmocnienia będą miały wartość w danej sytuacji (przykład: dzieci wykonują proste zadanie: układania zdań z karteczkami, na których są słowa. Na początku za prawidłowo wykonane zadanie były tylko chwalone. Po jakimś czasie wykonywanie zadania znudziło im się. Badacz wprowadził do eksperymentu nowe nagrody takie jak cukierki, zabawki. Wprowadzenie tych bodźców dało oczekiwane wyniki – dzieci dalej wykonywały zadanie). Inny przykład pokazuje, że to co w mniemaniu pewnej osoby może być wzmocnieniem pozytywnym dla innej jest negatywnym. Pewnej matce urodziły się bliźniaki, zgodnie z tradycja ubierała je identycznie. Gdy dzieci miały już kilka lat zaczęły się przed tym bronić, chciały mieć rożne ubrania. Matka sądziła, że to przyjemne, gdy ktoś na ulicy mówi „Zobacz, jakie miłe bliźniaki”, dzieci jednak chciały uniknąć standaryzacji, wołały by mówiono o nich, ze są dwojgiem rożnych dzieci.
-
Procedura stosowania nagród – ważne narzędzie manipulacji zachowaniem instrumentalnym. Jest to system reguł decydujący o częstotliwości i charakterze wzmocnień pozytywnych.
* Procedura stałych odstępów czasowych: zachowanie jest regularnie nagradzane po upływie określonego czasu. Znana w wielu instytucjach społecznych np. pracownik otrzymuje wypłatę co miesiąc. Ma ona liczne ujemne skutki, brak wyraźnej zależności miedzy osiągnięciami a nagrodami obniża efektywność pracy. Praca staje się nierytmiczna, gdyż efektywność wzrasta tylko gdy zbliża się okres kolejnego wzmocnienia, potem znowu spada.
* Procedura stałych proporcji: człowiek otrzymuje nagrodę po wykonaniu konkretnego zadania. Procedura ta pobudza aktywność, zwiększa tempo działania. Nie spotyka się ona jednak z uznaniem pracowników, jako system wynagrodzenia za prace.
* Procedura zmiennych odstępów czasowych: nie jest określone kiedy dokładnie nastąpi wzmocnienie pozytywne. Wprowadza to do środowiska element niepewności. Ma to dobry wpływ na rytmiczność i tempo pracy. W wielu okolicznościach zmienne rozkłady wzmocnień są bardzo efektywne.
* Procedura zmiennych proporcji:
(O tym pisał Kamadzi) liczba reakcji po których następuje wzmocnienie jest zmienna, pojawia się element hazardu. Mamy z tym do czynienia np. w medycynie - nie wszystkie operacje serca kończą się powodzeniem. Jest to procedura bardzo efektywna, stymuluje działanie. Np. naukowiec pracujący nad projektem liczy na to, że pewnego dnia spotka go za to uznanie, nie wie dokładnie kiedy, ale ma nadzieje że tak się stanie i dlatego stara się pracować jak najlepiej.
By jakiekolwiek procedury wzmacniania dały określone rezultaty człowiek musi poznać określone wzorce zachowań instrumentalnych (np. dyrektor musi posiadać elementarna wiedze z zakresu zarządzania by efektywnie kierować fabryką, dziecko musi nauczyć się czytać).
Użyteczne w uczeniu się są metody konturowania reakcji człowieka.
- metoda kolejnych przybliżeń: początkowy etap nauczania charakteryzuje się częstym udzielaniem nagród nawet za niewielkie osiągnięcia, w miarę uczenia się poprzeczka jest stawiana coraz wyżej, kryteria nagradzania są coraz surowsze (jeżeli np. wychowawca stara się ukształtować nawyki działania w grupie u dziecka które ma problemy w nawiązywaniu kontaktów z rówieśnikami, to na początku nagradza je za samą obserwacje zabawy kolegów, później nagradzane są już tylko rozmowy z rówieśnikami, wreszcie coraz bardziej skomplikowane kontakty interpersonalne, prawidłowo wykonane zadania grupowe.
- zasady poprawnego sterowania pozytywnego są bardzo rzadko przestrzegane w rzeczywistych układach instytucjonalnych czy życiu osobistym. Zbyt często pedagodzy, czy działacze społeczni kierują się mądrością obiegową, wiedzą gorącą co może być fatalne w skutkach. Najbardziej charakterystyczne błędy to: opóźnienie wzmocnienia (zbyt późne nagradzanie osłabia wzmocnienie i obniża efektywność dalszej pracy. Często spotykane w szkołach gdy uczeń otrzymuje ocenę za wykonana prace dopiero po kilku czy kilkunastu dniach od jej zakończenia); nagradzanie nie za osiągnięcia, ale za bierność (wychowankowie zakładu karnego w momencie przybycia otrzymywali 20 punktów, które pozwalały im korzystać z praw i przywilejów, za niestosowne zachowanie tracili punkty, nie dochodziło wiec do wzmacniania dobrego zachowania, nagroda bp nie miała nic wspólnego z ich osiągnięciami). Bardzo powszechnie stosuje się metodę nie nagradzania za zachowania pożądane, a karania za przewinienia. Np. w szkole gdy uczeń zachowuje się niestosownie zostaje ukarany, następuje wówczas generalizacja hamowania, zahamowane zostają nie tylko jego negatywne zachowania, ale także całkowita aktywność na lekcji, zaczyna on wierzyc, że nie opłaca się być aktywnym, najbezpieczniej jest zachować bierność.
- Wbrew pozorom behawioryzm zajmuje się nie tylko działaniami typu „mieć”, ale także działaniami typu „być”. Religia w ujęciu behawiorystów: ludzie chodzą do kościoła, modła się, robią dobre uczynki, bo instytucje religijne są źródłem wzmocnień. Religia wzmacnia zachowanie sprawcze człowieka rozdzielając nagrody i kary. Biblia przedstawia np. Jezusa jako osobę rozdzielającą wzmocnienia pozytywne, autor cytuje rozdział XIV ewangelii wg. Św. Mateusza zgodnie z którą Jezus rozmnożył jedzenie i nakarmił rzesze ludzi chlebem i rybami. Według Skinnera ludzie podążają za Jezusem, bo jest on źródłem wzmocnień pozytywnych. Behawioryści nie uważają za znaczące takie stany ducha jak miłosierdzie, litość, wdzięczność. Analogicznie ludzie będą unikać zachowań przez religie określanych jako ‘grzechy’, aby uniknąć silnego wzmocnienia negatywnego jakim jest potępienie w piekle.
- Sterowanie pozytywne wydaje się mieć przed sobą świetlana przyszłość. Za jego pomocą można wykształcić u ludzi nawyki wydajnej i sumiennej pracy, oduczyć ich zachowań agresywnych i aspołecznych. Z drugiej strony jednak zbytnie podkreślanie roli nagrody w życiu ludzkim może hamować jej spontaniczną aktywność, samodzielność i twórcze myślenie.
-
STEROWANIE NEGATYWNE (punitywne, awersyjne). Druga metoda modyfikacji zachowania sprawczego. Stosowanie kar (deprywacja pokarmowa, dezaprobata społeczna, grzywny, złe stopnie w szkole itp.). Metoda bardzo powszechna. Kary stają się tylko z upływem lat coraz subtelniejsze. Zasługą behawiorystów jest to, że podważyli oni mit o znaczeniu kary w wychowaniu. Sterowanie negatywne jest dużo mniej efektywne. Wzmocnenie negatywne z reguły nie eliminuje zachowań nieporządnych, ale tłumi je na jakiś czas. Kolejne przejawy zachowania awersyjnego mogą być już lepiej zorganizowane, trudniejsze do wykrycia przez mechanizmy krające, a wiec niebezpieczniejsze (autor wspomina o zaprezentowanym przez Alberta Bandure przypadku utalentowanego przestępcy, który będąc w wiezieniu analizował popełnione przez siebie pomyłki i tworzył plan kolejnego napadu, z którego wyeliminuje te błędy).
- Behawioryści nie rezygnują jednak całkowicie z kary jako metody wychowawczej. Może ona odnieść skutek, jeżeli włączy się ją do całościowego programu modyfikacji zachowania, którego celem jest ukształtowanie nowych reakcji, zastępujących reakcje nieporządne. Nie wystarczy karać, należy też umiejętnie wskazać dobrą drogę (dzieci kąpiące się w niedozwolonych miejscach mogą zostać za to ukarane przez rodziców, ale należy im też dąć możliwość korzystania z atrakcyjnej plaży strzeżonej; niedoświadczony naukowiec popełniający rażące błędy metodologiczne może być poddawany krytyce, ale konstruktywnej).
-
Niebezpieczeństwa stosowania wzmocnień negatywnych:. wcześniej wspomniana generalizacja hamowania
. zaburzenia emocjonalne – całkiem neutralne bodźce mogą wywoływać reakcje lękowe, gniew, agresje
. unikanie źródła karania – np. uczniowie nie przychodzą na lekcje prowadzone przez srogiego nauczyciela, poza tym zjawisko fluktuacji kadr, polegające na tym, ze najlepsi pracownicy będą unikać zakłady pracy gdzie dominuje system kar.
. negatywne wzorce zachowania np. jeżeli dziecko jest bite przez rodziców, uczy się od nich sposobu wymierzania kary, „sztuki karania” która potem zastosuje na swoich rówieśnikach, w przyszłości tez na swoich dzieciach
· jedna z procedur sterowania negatywnego jest nie tyle stosowanie kar, co pozbawianie nagród. Bodźcem negatywnym staje się odbieranie przywilejów np. rodzice zabraniają dzieciom oglądania telewizji. Niewiele wiadomo o skuteczności tej kary, przeprowadzono jednak eksperyment, który wykazał, ze pozbawienie nagrody przypomina zwykła karę – wywołuje skutki doraźne. Chłopcom, którzy mieli tendencje do ssania palców wyświetlano ciekawe filmy rysunkowe. W momencie gdy zaczynali ssąc palce pokaz przerywano. Zredukowało to nieporządny odruch w czasie projekcji, później jednak dzieci znowu ssały palce. Godny uwagi jest jednak fakt, że o ile przy stosowaniu kary mamy do czynienia z unikaniem źródła karania, w tym przypadku wzrasta zainteresowanie osobą pozbawiającą nagrody. W eksperymencie tym dzieci interesowały się eksperymentatorem, który wyłączał film. Ponadto system ten nie wywołuje tak silnych reakcji lękowych wydaje się więc być bardziej humanitarny.
- Zdaniem Skinnera kara ma małą wartość prakseologiczną (instrumentalną) i jest też nieuzasadniona z etycznego punktu widzenia. Jego zdaniem złe zachowania ludzi są efektem niedoskonałości środowiska, gdzie dominują bodźce awersyjne. Korupcja czy terroryzm rodzą się tam gdzie panuje głód, utrudniony jest dostęp do nauki, kultura jest na niskim poziomie. Należy wiec starać się stworzyć środowisko w którym zredukowana będzie rola kary, a dominować będzie nagroda. Autor zauważa jednak, ze wymagałoby to całkowitej modyfikacji wszystkich systemów instytucjonalnych i jest prawie niewykonalne.
Na podstawie książki prof. Kozieleckiego "Koncepcje psychologiczne człowieka"
.
(ale tu mogę się mylić).
FaceBook
