No to, ponieważ Mags nie chce wyjaśnić znaczenia kata w judo to ja coś powiem.
Istotne jest zrozumienie czym jest kata. Często spotykam opinie jakoby kata były ustalonymi sekwencjami technik wykonywanych bez partnera. Takie rozumienie kata pochodzi chyba z karate gdzie rzeczywiście tak jest. Na forum aikido dyskutowało kiedyś dwóch adwersarzy, z których jeden twierdził, że techniki aikido ćwiczy się wyłącznie w formie kata a drugi, że kata występują tylko w ćwiczeniach z jo i (rzadziej) bokken a trening z partnerem - to nie kata. Janusz Pawluk zalicza kata do jednej z form nauczania judo (forma ścisła), w której dokładnie określone są role obu partnerów: tori i uke. W tym znaczeniu nauczanie technik podstawowych - to też kata chociaż częściej chyba stosowana jest nazwa kihon. Panowie Ryszardowie: Zieniawa i Ruszniak wymieniają następujące grupy kata judo ze względu na główne zastosowania danego kata:
- formy swobodnej walki ( Nage-no-kata, Katame-no-kata, Go-no-sen-no-kata),
- formy doskonalące umiejętności samoobrony (Kime-no-kata, Kodokan-goshin-jutsu, Goshin-ho, Renko-ho),
- formy służące kształtowaniu rozwoju fizycznego (Seiryoku-zen'yo-kokumin-taiiku, Ju-no-kata,
- formy eksponujące teoretyczne i historyczne podstawy judo ( Itsutsu-no-kata, Koshiki-no-kata).
Jako przykład kata eksponującego teoretyczne podstawy judo można wymienić Go-no-sen-no-kata (obecnie nie jest praktykowane). Jego istotą jest zaprezentowanie jednego z rodzajów przejmowania inicjatywy w walce. Pierwszy z nich, Go-no-sen (lub Ato-no-sen) polega na przeprowadzeniu obrony po ataku przeciwnika. następny, Sen, to akcja obronna przeprowadzona równocześnie z atakiem przeciwnika. Ostatnią metodą jest intuicyjne przejęcie inicjatywy sen-sen-no-sen. Kata ma postać 12 rzutów ilustrujących te metody.
W judo są też kata wykonywane bez partnera. Np pierwsza część Seiryoku-zen'yo-kokumin-taiiku zawiera ćwiczenia indywidualne (Tandoku-renshu) pomyślane jako serie atemi waza. Kiedyś dość powszechny był pogląd jakoby praktykowanie kata bez partnera miało korzystny wpływ na wzrost umiejętności wolnej walki. Na gruncie nowoczesnej teorii nauczania techniki sportowej nie da się go jednak obronić, ponieważ takie kata oparte jest wyłącznie na zamkniętych nawykach ruchowo-czuciowych nie mających zastosowania w walce z przeciwdziałającym przeciwnikiem (czyli po prostu walce). To nie znaczy jednak, że takie kata są bez wartości. Liczne badania przeprowadzone w warunkach laboratoryjnych pozwalają stwierdzić, że korzyści z kata są następujące:
- pozytywne efekty zdrowotne, których wskaźnikiem są: zsynchronizowany stan gotowości mózgu, minimalna urazowość, zwiększenie max. minutowej konsumpcji tlenu, obniżenie się poziomu tłuszczów we krwi,
- atrakcyjny środek treningowy kształtujący postawę ciała u dzieci, wzbogacający ich potencjał ruchowy,
- ciekawa forma autoekspresji ćwiczącego, towarzyszące mu poczucie męstwa,itp
Ponieważ średni czas wykonania kata indywidualnego zajmuje od kilkunastu do kilkudziesięciu sekund można je zaliczyć do intensywnych wysiłków kształtujących beztlenowe procesy przemian energetycznych. Z tego też powodu kata zostały uznane za środek przygotowania do walki. Zauważono bowiem ( obserwacje zawodów w kyokushin karate oraz judo), że zdecydowana większość sekwencji ciągłego wysiłku na zawodach ma podobny czas trwania jak ćwiczenia formalne.
Dodać jeszcze można, że w brazylijskim jiu jitsu również istnieją "kata" będące odpowiednikiem form swobodnej walki. Są to tzw "drills". Jeden z podstawowych "drylów" składa się z następujących technik: wyjście mostem z dosiadu przeciwnika (upa), przejście jego gardy do pozycji bocznej a następnie dosiadu po czym następuje zmiana ról. Cechą tego "kata" jest to, że dokładnie taka sama sekwencja ruchów występuje bardzo często w prawdziwej walce.
Kata są też atrakcyjną formą treningu dla tych osób, które nie chcą walczyć na zawodach albo są już na to za stare - jak ja.
Na świecie poza Kodokanem istnieją różne stowarzyszenia i organizacje, których celem jest odtwarzanie tego starego, dobrego judo obejmującego coś więcej niż samo zwyciężanie. Są to np. United States Classical Judo Society, Ju Nan Shin Martial Arts Academy, American Society of Classical Judoka, Kano Society i inne.