Brak odpowiedzi do tego tematu

[EXPERTO]

artykuł Barbary Michalik

Witamina B12 to inaczej kobalamina, czyli złożony związek kompleksowy kobaltu. Jest nazywana czerwoną witaminą lub cyjanokobalaminą. W rzeczywistości ta ostatnia substancja jest dostępną w handlu, najtrwalszą, syntetyczną formą witaminy B12 w tabletkach.

Historia odkrycia witaminy B12 jest niezwykle interesująca i związana z chorobą rozpoznaną już w XIX wieku, którą nazwano anemią złośliwą (pernicious anemia). Po kilku latach od zachorowania powodowała ona śmierć chorego (dzisiaj niedokrwistość ta jest znana jako choroba Addisona - Biermera). Przejawia się zmniejszeniem liczby krwinek czerwonych (erytrocytów) przy zachowanej, a nawet zwiększonej ilości hemoglobiny. Schorzenie to jest spowodowane m.in. upośledzeniem funkcji wydzielniczej żołądka.

W 1926 r. wykazano, że podawanie chorym zwierzęcej wątroby w ilości około 500 g dziennie, w której znajduje się witamina B12, powoduje cofanie się objawów choroby. Naukowcy amerykańscy, którzy dokonali tego odkrycia (G.H. Whipple, G.R. Minot i W.P. Murphy), otrzymali w roku 1934 Nagrodę Nobla. Tak więc dzisiaj historyczna nazwa tego rodzaju niedokrwistości, jak się niegdyś wydawało - nieuleczalnej, straciła sens, gdyż obecnie można ją leczyć z powodzeniem (nie tylko jedząc wątróbkę).

Ustalenie struktury B12 stało się możliwe dzięki zastosowaniu przez D. Hodgkin metod rentgenostrukturalnych. W dziewięć lat po opublikowaniu w 1955 r. przez D. Hodgkin informacji opisujących kompletną strukturę witaminy B12 ich autorka również otrzymała Nagrodę Nobla.

Witamina B12 należy do witamin rozpuszczalnych w wodzie i jest skuteczna nawet w małych dawkach. Poza tym zawiera elementy mineralne niezbędne dla organizmu. Odkłada się w wątrobie, nerkach i innych narządach, a objawy jej niedoboru można zauważyć po 1-6 latach.

Rola w organizmie

Podobnie jak inne witaminy z grupy B, witamina B12 bierze udział w przemianie węglowodanowej, białkowej, tłuszczowej i w innych procesach. Wpływa na energetyczną przemianę materii, dzięki czemu zapewnia aktywność, ma wpływ na wzrost, pracę mięśni, ułatwia przemianę żelaza, tłuszczu oraz pobudza apetyt.

Przede wszystkim zaś uczestniczy w wytwarzaniu czerwonych ciałek krwi, a więc przeciwdziała niedokrwistości. Jest niezbędna do prawidłowej syntezy kwasów nukleinowych w komórkach, szczególnie szpiku kostnego, które wytwarzają komórki krwi. Poza tym stwierdzono, że anemii zapobiegają zarówno określone czynniki wewnętrzne, jak i zewnętrzne. Witamina B12 (która jest obecna m.in. w wątrobie) podawana choremu razem z pożywieniem należy do czynników zewnętrznych, natomiast czynnikiem wewnętrznym, zwanym także czynnikiem Castle'a, są m.in. jony wapnia oraz białko, które służy do jej transportu. Jest ono zawarte w sokach trawiennych żołądka i umożliwia wchłanianie tej witaminy. Łączy się w jelicie cienkim z witaminą B12, dzięki czemu jest ona przyswajana przez organizm.

Odkryto, że anemię można również leczyć za pomocą witaminy B12, podając ją np. w postaci zastrzyków, czyli z pominięciem przewodu pokarmowego. Skuteczne jest również jednoczesne doustne podawanie chorym tej witaminy oraz aplikowanie im soku żołądkowego zdrowych ludzi. Samo podawanie tej witaminy drogą doustną nie jest w pełni skuteczne, gdyż osoby te mają upośledzoną zdolność wchłaniania tej witaminy z powodu zmniejszonego wydzielania soku żołądkowego. Tak więc równoczesne oddziaływanie czynników zewnętrznego i wewnętrznego zapewnia właściwy skutek leczniczy.

Witamina B12 wpływa także na prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego. Uczestniczy w tworzeniu otoczki mielinowej ochraniającej komórki nerwowe, a także neuroprzekaźników nerwowych, które ułatwiają przepływ informacji między komórkami. Poza tym B12 - razem z kwasem foliowym (czyli witaminą B9) - bierze udział w procesie wytwarzania metioniny zapewniającej dobry nastrój. Tak więc witamina B12 ułatwia osiągnięcie równowagi psychicznej, pomaga w uczeniu się i skupieniu uwagi.

Oprócz tego odgrywa ona dużą rolę przy odtwarzaniu kodu genetycznego, aktywizuje budowę kwasów dezoksyrybonukleinowych oraz rybonukleinowych, czyli białek wchodzących w skład jąder komórek i zawierających cechy dziedziczne.

Obecność witaminy B12 ma wpływ na funkcjonowanie karnityny, substancji "wyławiającej" z krwi cząsteczki tłuszczu i przenoszącej je do mitochondriów znajdujących się w komórkach, gdzie ulegają one utlenieniu, dzięki czemu komórka uzyskuje energię. Dlatego też dzięki witaminie B12 zmniejsza się ilość lipidów (tłuszczów) we krwi, gdyż przyczynia się ona do ich zużytkowania.

B12 oddziałuje na układ kostny, co ma szczególne znaczenie dla rozwoju dzieci oraz dla kobiet w czasie menopauzy, które są w tym okresie zagrożone osteoporozą polegającą na utracie masy kostnej. O prawidłowym rozwoju kości świadczy obecność tej witaminy w tzw. osteoblastach, czyli komórkach produkujących substancję międzykomórkową tkanki kostnej.

Niedobór i nadmiar

Najbardziej znanym skutkiem niedoboru witaminy B12 jest oczywiście niedokrwistość. Wynika nie tylko z niedostatecznego dostarczania tej witaminy w pożywieniu, ale - jak już wspomnieliśmy - jednocześnie z zaburzeń w funkcjonowaniu układu pokarmowego, który nie wytwarza odpowiedniej ilości kwasu żołądkowego umożliwiającego wchłanianie witaminy B12. Poza tym - ze względu na jej rolę w komórkach szpiku kostnego produkujących krew - brak tej witaminy powoduje zahamowanie dojrzewania komórek i wytwarzanie czerwonych krwinek, co również powoduje anemię, a nawet przyczynia się do zmniejszenia liczby krwinek białych i płytek krwi. Powstające komórki nabierają charakterystycznego wyglądu i kształtu i zarówno one, jak i ich jądra stają się olbrzymie (stąd nazwa: "anemia megaloblastyczna" pochodząca od greckiego słowa "megas", czyli "wielki").

Skóra chorych ma odcień żółtawobrązowy (przypominający mleczną kawę), występują u nich częste biegunki i trudności w zachowaniu równowagi.

Niedobór witaminy B12 przyczynia się także do powstania zaburzeń w funkcjonowaniu mózgu i układu nerwowego. Obserwuje się długotrwałe stany rozdrażnienia, irytację, lęki, depresje, zmęczenie, drętwienie rąk i nóg, trudności z chodzeniem, jąkanie się. Brak tej witaminy towarzyszy ciężkim schorzeniom neurologicznym, takim jak stwardnienie rozsiane czy choroba Alzheimera. Nie wiadomo jeszcze, jakie są przyczyny tych chorób, ale stwierdzono, że obnażenie komórek nerwowych pozbawionych otoczki mielinowej, w której wytwarzaniu bierze udział witamina B12, powoduje bezwład umysłowy i fizyczny, drętwienie, mrowienie, utratę pamięci, dezorientację, zmiany w tkance nerwowej, postępującą demencję. Dlatego też stosowane w terapii dawki witaminy B12 mogą złagodzić przebieg tych - na razie nieuleczalnych - schorzeń.

Ponieważ objawy niedoboru witaminy B12 oraz zaburzeń układu nerwowego w cukrzycy są podobne, przypuszcza się, że jej brak może być związany z neuropatią cukrzycową.

Gdy w organizmie zabraknie witaminy B12, możemy również zaobserwować stany zapalne ust, niemiły zapach ciała i dolegliwości miesiączkowe.

Toksyczność witaminy B12 jest mała i nie jest ona szkodliwa nawet w dużych dawkach. Zaobserwowano wprawdzie objawy uczulenia podczas zażywania preparatów z tą witaminą, a nawet szok anafilaktyczny, ale prawdopodobnie reakcje te były spowodowane śladami zanieczyszczeń preparatów witaminowych B12, a nie oddziaływaniem witaminy.

Źródła witaminy B12

Obecność tej witaminy w przyrodzie jest bardzo ograniczona, ale za to już małe jej dawki są bardzo aktywne. Najbogatszymi źródłami witaminy B12 są produkty pochodzenia zwierzęcego, czyli wątroba, nerki i serce, a także chude mięso, ryby, skorupiaki, sery i jaja. Ostatnio pojawiły się doniesienia o obecności tej witaminy w bardzo małych ilościach w grochu i innych roślinach strączkowych oraz w siewkach zbóż.

Czy wiesz, że...
# Witamina B12 aktywizuje substancje żelaza w organizmie oraz umożliwia wchłanianie witaminy A, gdyż pobudza karoteny do udziału w przemianie materii, aby potem mogły się przekształcić w aktywną formę tej witaminy.
# Prawidłowo działająca tarczyca ułatwia wchłanianie witaminy B12.
# Osoby starsze mają często trudności z przyswajaniem witaminy B12, dlatego też potrzebują jej dodatkowych dawek dostarczanych drogą iniekcji.
# Witaminę tę stosuje się - razem z innymi witaminami - u kobiet mających obfite krwawienia.
# Ludzie nie jadający jajek, mięsa i przetworów mlecznych powinni zażywać dodatkowo witaminę B12, gdyż mają jej za mało w organizmie.
# Czynniki szkodliwe dla witaminy B12 to: alkohol, kwasy, alkalia, woda, światło słoneczne, estrogeny, tabletki nasenne.
# Wchłanianie witaminy B12 umożliwia wapń, a proces ten ułatwia obecność żelaza, witaminy B6 oraz E.


Nazwa witaminy

kobalamina (czerwona witamina, cyjanokobalamina)
Rola w organizmie
bierze udział w przemianie węglowodanowej, białkowej, tłuszczowej i w różnorodnych procesach, zapewnia aktywność, uczestniczy w wytwarzaniu czerwonych ciałek krwi, przeciwdziała niedokrwistości, umożliwia syntezę kwasów nukleinowych w komórkach, przede wszystkim szpiku kostnego; wpływa na funkcjonowanie układu nerwowego, uczestniczy w tworzeniu otoczki mielinowej ochraniającej komórki nerwowe i neuroprzekaźników nerwowych, zapewnia dobry nastrój, równowagę psychiczną, pomaga w uczeniu się, skupieniu uwagi; odgrywa rolę przy odtwarzaniu kodu genetycznego; dzięki niej zmniejsza się ilość tłuszczów we krwi; wpływa na układ kostny, pobudza apetyt
Skutki niedoboru
niedokrwistość, zahamowanie dojrzewania komórek, szczególnie krwi, opóźnienia wzrostu, częste biegunki, zaburzenia w funkcjonowaniu mózgu i układu nerwowego, trudności w zachowaniu równowagi, rozdrażnienie, irytacja, stany lękowe, depresje, zmęczenie, drętwienie rąk i nóg, trudności z chodzeniem, jąkanie się, bezwład umysłowy i fizyczny, drętwienie, mrowienie, utrata pamięci, dezorientacja, stany zapalne ust, niemiły zapach ciała, dolegliwości miesiączkowe
Skutki nadmiaru
nie jest toksyczna
Źródła w pożywieniu
produkty pochodzenia zwierzęcego, czyli wątroba, nerki i serce, a także chude mięso, ryby, skorupiaki, sery i jaja; w bardzo małych ilościach występuje w grochu i innych roślinach strączkowych oraz w siewkach zbóż


"Żyjmy dłużej" 5 (maj) 1999