Białka - podział - roślinne - łączenie
Białka, inaczej polimery które zbudowane są z aminokwasów, które są połączone wiązaniami peptydowymi. Stanowią główny budulec dla naszego organizmu.
W białkach roślinnych i zwierzęcych występuje 20 aminokwasów, część z tej grupy organizm jest w stanie sam syntetyzować z dostarczanego mu pokarmu lecz jest i część aminokwasów EGZOGENNYCH których organizm ludzki nie potrafi wyprodukować samodzielnie, dla tego musimy dostarczać je z białek w pożywieniu.
Do aminokwasów EGZOGENNYCH (8 niezbędnych) zaliczamy :
FENYLOALANINĘ
TRYPTOFAN
TREONINĘ
LIZYNĘ
LEUCYNĘ
METIONINĘ
IZOLEUCYNĘ
WALINĘ
HISTYDYNĘ (wytwarzana przez organizm lecz w małych ilościach)
ARGININĘ (może być wytwarzana z ornityny)
ENDOGENNE, czyli te które się syntetyzują w organizmie zalicza się :
ALANINĘ
KWAS ASPARAGINOWY
ASPARAGINA
CYSTEINA
GLICYNA
KWAS GLUTAMINOWY
GLUTAMINA
PROLINA
SERYNA
TYROZYNA (wytwarzana z fenyloalaniny)
Jeżeli w białku pochodzenia zwierzęcego lub roślinnego zabraknie chodź jednego aminokwasu egzogennego (niezbędnego) jego wartość biologiczna ulegnie zmniejszeniu.
Z wielu przyczyn w codziennym odżywianiu rezygnujemy z produktów pochodzenia zwierzęcego, lecz pamiętajmy że odpowiednie połączenie produktów roślinnych jest w stanie nam dać odpowiednie źródło komplementarnego białka.
Produkty roślinne które zawierają aminokwasy egzogenne :
Histydyna:
strączkowe do 2300 mg/100g
Izoleucyna:
strączkowe do 4300
produkty warzywne do 3210
orzechy i nasiona do 2400
Leucyna:
strączkowe do 7200 mg/100g
produkty warzywne do 4950
orzechy i nasiona do 3840
Fenyloalanina:
strączkowe do 4600
orzechy i nasiona do 3100
Walina:
strączkowe do 4500
produkty warzywne do 3510
orzechy i nasiona do 2800
Metionina:
brukselka
brokuły
szpinak
groch
fasola
Lizyna:
ziarna zbóż
rośliny strączkowe
Treonina:
soczewica
ziarno sezamowe
Tryptofan:
Ziarnosezamu
Ziarno słonecznika
Pestki dyni
Ryż biały
Pszenica
Owies
· pszenica, żyto, kukurydza - soja, banany, brukselka, brokuły szpinak, groch, fasola,
· owies - strączkowe
· jęczmień, ryż + brukselka, brokuły szpinak, groch, fasola, soja,
Wartości biologiczne białek pochodzenia roślinnego :
-Wartość odżywcza białka w amarantusie wynosi 75%
-Wartość odżywcza białka w komosie ryżowej wynosi 70%
-Wartość odżywcza białka w soi wynosi 68%
-Wartość odżywcza białka w orzechach wynosi 55- 60%
-Wartość odżywcza białka w nasionach wynosi 55- 60%
-Wartość odżywcza białka w kaszach, ryżu i kukurydzy wynosi 37- 44%
-Wartość odżywcza białka w mące pszennej wynosi 28%
Rośliny strączkowe łączyć powinno się z produktami zbożowymi (ryż, makaron, kasze
etc. jadamy więc np. z fasolą czy soją). Te pierwsze mają znikome ilości lizyny i
tryptofanu, których dostarczamy sobie dzięki jedzeniu wraz z nimi tych drugich. Dzięki
odpowiedniemu łączeniu produktów roślinnych możemy otrzymać, w jednym posiłku,
białko o wartości odżywczej sięgającej nawet 90%.
Stosując różnorodność produktów roślinnych (głównie strączkowych) uzupełniajmy je produktami mlecznymi które spowodują znaczące zwiększenie wartości odżywczej posiłku.
(Metoda wykorzystywana w dietach wegetariańskich)
Kolejna ważną informacją jest to że białka w aminokwasy są w stanie uzupełniać się 4 nawet do 6h czyli jedząc śniadanie o 07:00 ZESTAWIENIE WEGAŃSKIE (płatki owsiane/nasiona/mleko sojowe) 10:30 (pasta z czerwonej fasoli/pieczywo żytnio razowe/banan) wartość odżywcza białek jak i wiązanie aminokwasowe będzie na poziomie b. wysokim.
ZESTAWIENIE WEGETARIAŃSKIE (płatki owsiane/jaja/oliwa/mleko) jw. Również wartość biologiczna jak i odżywcza będzie na b. wysokim poziomie.
ZESTAWIENIE WEGAŃSKIE (gulasz – fasola/czerwona soczewica/razowe pieczywo_ reszta wedle uznania do przygotowania dania)
(placuszki z ciecierzycy/smażone tofu/brokuły)
(burger – kotlet z pieczonych buraków i kaszy jaglanej w bułce żytniej_ majonez z fasoli_ warzywa wedle uznania_ do tego sałatka z zielonych warzyw)
(kotlety z ciecierzycy, szpinaku i czosnku_ ziemniaki w mundurku_ sałatka z zielonych warzyw_ banan)
(zupa Marokańska – ciecieżyca_soczewica ziel. I czer._ włoszczyzna_ czosnek_ cebula_ mieszanka masala_ kolendra_ buka razowa_ mleko sojowe)
każdy z tych zestawień na b. wysokim poziomie, w przypadku wegetarianizmu jest to znacząco prostsze bo produkty mleczne najlepiej uzupełnią produkty roślinne.
Aut. UkaniU
Info pomocnicze:
dr Jacek Radwański
Lech Hryniewiecki
eioba