Brak odpowiedzi do tego tematu

[EXPERTO]

W walce z katarem - czyli jak leczyć katar

artykuł Barbary Michalik konsultowany z lek. med. Izabelą Łoń

Spuchnięty, zaczerwieniony nos, poczucie rozbicia, osłabienia. Kichamy, rozsiewając wokół wirusy. Zużywamy ogromne ilości chusteczek. Jesteśmy przeziębieni, boli nas głowa. Uciążliwy katar utrudnia nam życie. Najgorzej jest wtedy, gdy przechodzi w stan przewlekły, a nawet trwa przez wiele dni. Czy katar zawsze musi trwać długo? Co go wywołuje? Czy może być objawem poważnej choroby? Jak sobie poradzić z zakatarzonym nosem?

*Gdzie katar tam i ból gardła - jak łagodzić dolegliwości czytaj w artykule

*Sposobów na przeziębienie jest wiele. Podajemy niektóre z nich. Spróbuj też ziół.

*Czy pić alkohol na rozgrzewkę? Czy warto robić inhalacje? Czy polecane jest przesadnie grube ubieranie się? Czy są środki, którymi można wyleczyć przeziębienie? Sprawdź co jest mitem a co faktem.

Popularny katar to inaczej ostry nieżyt nosa. Jest objawem ostrego zapalenia błon śluzowych wywołanego zwykle przez wirusy (najczęściej rinowirusy mające aż ponad 100 typów), rzadziej bakterie. Szerzy się drogą powietrzno - kropelkową, co oznacza, że możemy się nim zarazić podczas kontaktów z osobami zakatarzonymi (w trakcie rozmowy, podawania ręki lub po prostu przebywania w tym samym pomieszczeniu). Tak więc jest to choroba zakaźna.

Zakażenie wylęga się bardzo szybko, bo zazwyczaj w ciągu 24-48 godzin. Czujemy drapanie w gardle i nosie. Zaczynamy kichać. Następuje przekrwienie i obrzęk błony śluzowej przewodów nosowych z towarzyszącym uczuciem ucisku w okolicy zatok czołowych i szczękowych. Wkrótce pojawia się jasna, rzadka, wodnista wydzielina, która gęstnieje po kilku dniach, zamienia się w ropną i przybiera żółtozieloną barwę. Wkrótce dołączają się objawy ogólne, takie jak bóle głowy, ogólne zmęczenie, czasem bóle kostno-stawowe. Mamy poczucie, że nos jest zatkany, trudno nam oddychać. Pieką nas spojówki, łzawią oczy. Zanika wrażliwość na zapachy i smak, spada apetyt. Nie pomaga ciągłe wycieranie nosa. W końcu pojawia się chrypka, kaszel i stany podgorączkowe.

Skąd ten katar?

Powierzchnia jamy nosa jest wyścielona błoną pokrytą ochronną warstwą śluzu, w której zazwyczaj są neutralizowane atakujące nas wirusy i bakterie. Gruczoły umieszczone w błonie śluzowej produkują płyn, dzięki któremu powietrze dostające się do naszego organizmu jest ogrzane i nawilżone. W warunkach zdrowia dzienna ilość wytwarzanego śluzu wynosi około 2 litrów, co zapewnia stałą wilgotność błony śluzowej zatok, nosa, jamy ustnej i gardła. Podczas przechodzenia przez górne drogi oddechowe powietrze ulega ogrzaniu do około 34 stopni Celsjusza, nasyceniu parą wodną do 75% oraz oczyszczeniu z drobnych pyłów i zawiesin. Większe cząsteczki pyłów osiadają na śluzówce.

W ochronnym płaszczu śluzowym znajduje się bakteriobójczy lizozym, który rozpuszcza składniki błony komórkowej niektórych bakterii. Dodatkowo włoski znajdujące się w wejściu do przewodów nosowych ogrzewają powietrze i zatrzymują duże cząsteczki pyłów, skąd są one wydalane ze śluzem ruchem migawkowym (falującym) nabłonka do jamy gardłowej, gdzie ulegają połknięciu lub odpluciu. Mniejsze cząsteczki pyłów przechodzą do niższych partii dróg oddechowych, tam podlegają fagocytozie, czyli wchłonięciu przez komórki układu odpornościowego zwane makrofagami i neutrofilami. Pod wpływem zakażenia wirusowego błona śluzowa ulega obrzmieniu, przekrwieniu, a ochronny nabłonek migawkowy uszkodzeniu lub zniszczeniu. Przestaje on wówczas pełnić swą funkcję i stan zapalny szerzy się zarówno w jamie nosowej, jak i może przenosić się na krtań, tchawicę oraz oskrzela.

Zazwyczaj wydzielina spływa przez tylne nozdrza do gardła, a jej nadmiar usuwają rzęski, którymi jest pokryta błona śluzowa. Poruszają się one najpierw powoli w dół, a potem szybko w górę, dzięki czemu wymiatają namierną wydzielinę i ciała obce, takie jak drobiny kurzu czy inne zanieczyszczenia. Dzięki temu zakażenie staje się mniej groźne dla organizmu.

Jeżeli tego śluzu i wydzieliny jest za mało lub jest za gęsty, a rzęski mniej sprawne, ginie mniej wirusów czy bakterii, nie są one neutralizowane. Zwłaszcza zimą śluz zasycha, staje się lepki i dlatego ruch rzęsek jest wolniejszy. Funkcjonowanie rzęsek jest utrudnione przez wysychanie śluzu, stan zapalny w nosie, niektóre leki czy inne czynniki. Prowadzi to do zalegania wydzieliny, co sprzyja zagnieżdżaniu się drobnoustrojów. Wirusy mogą wtedy osiągnąć taki próg zakażenia, który wywoła stan zapalny górnych dróg oddechowych. Spowoduje też przekrwienie oraz obrzęk błony śluzowej, zwiększoną produkcję wyciekającej samoistnie obfitej wydzieliny (najpierw surowiczej, potem bardziej śluzowej, a w końcu ropnej), która będzie zalewać górne drogi oddechowe.

Dzieje się tak szczególnie wtedy, gdy odporność organizmu jest osłabiona i nie jest on w stanie zwalczać infekcji. A więc wtedy, gdy jesteśmy przemarznięci, przegrzani, mamy przemoczone obuwie, kiedy nagle zmienia się temperatura otoczenia. Szczególnie zagrożone są wówczas dzieci, ludzie starsi, przemęczeni, osłabieni, wyczerpani, żyjący w stresie.

Leczyć czy przetrwać?

O tym dlaczego zakażenia górnych dróg oddechowych, czyli zaostrzonych nieżytów nosa, zapaleń gardła, angin, zapaleń zatok czy krtani pojawia się głównie zimą i jesienia rozmawiamy z prof. dr. hab. med. Andrzejem Kukwą

Stan zapalny błon śluzowych nosa wywołujący katar zazwyczaj trwa 5-7 dni. Niestety, przebycie kataru nie daje żadnej odporności na kolejne zachorowanie. Wiele osób twierdzi, że walka z katarem jest beznadziejna i należy go tylko przeczekać. Jednak w rzeczywistości nie można go lekceważyć i należy z nim walczyć. Chociaż najczęściej ma łagodny przebieg, bywa groźny dla noworodków oraz dzieci do 2. roku życia. Łączy się bowiem z utrudnieniem oddychania, połykania i ssania oraz łatwo szerzy się przez trąbkę słuchową na uszy. Również u starszych dzieci i dorosłych katar nie leczony może być przyczyną poważniejszych komplikacji zdrowotnych: przejść w stan przewlekły, rozszerzyć się na zapalenie zatok przynosowych, uszu lub spowodować poważniejsze powikłania, takie jak zapalenie oskrzeli i płuc. Do zakażenia wirusowego może się dołączyć zakażenie bakteryjne.

Ponieważ przeważnie źródłem zakażenia są tu wirusy, dlatego najczęściej antybiotyki nie są skuteczne w walce z katarem (rzadziej dołącza się nadkażenie bakteryjne - dlatego też przedłużający się ropny katar powinien jednak zmobilizować pacjenta do zgłoszenia się do lekarza, który może przepisać antybiotyk).

* Podczas infekcji lekarze zazwyczaj radzą w miarę możliwości pozostanie w domu i odizolowanie się od otoczenia, aby nikogo nie zarazić.

* Dobry skutek może także odnieść kuracja napotna, czyli przyjmowanie dużej ilości gorących płynów, gorąca kąpiel (lub prysznic).

* Szczególnie ważne jest moczenie stóp w gorącej wodzie.

* Przy ostrym stanie najlepszym lekarstwem jest kwas acetylosalicylowy, np. polopiryna S rozpuszczona w wodzie: 1-2 tabletki na łyżkę stołową wody. Środek ten należy zażywać 1-2 razy dziennie po południu i przed snem. Polopiryna rozgrzewa, działa przeciwzapalnie, napotnie, przeciwgorączkowo i przeciwbólowo. Jednak osoby z wrażliwym żołądkiem, a zwłaszcza z chorobą wrzodową, powinny ograniczyć jej zażywanie, gdyż może uszkadzać błonę śluzową żołądka. Warto tu zaznaczyć, że polopiryny nie podaje się małym dzieciom.

* W walce z katarem stosuje się również zwiększone dawki witaminy C i rutinoscorbinu (2-3 razy dziennie po 3-4 tabletki). Wprawdzie nie zapobiegają one katarowi i przeziębieniom, ale znacznie łagodzą jego skutki i skracają czas trwania, dzięki temu, że wzmacniają oraz uszczelniają osłabione ścianki naczyń krwionośnych, utrudniając wirusom i bakteriom przedostawanie się do wnętrza komórki.

* Choremu zaleca się także zażywanie preparatów wapniowych (np. Calcium C), choć te mogą nadmiernie wysuszać śluzówkę.

* Ulgę przynoszą również różne rodzaje kropli (np. Nasivin, Alfarin, Xylomethazolin, Thymazen, Rhinazin, Mistabron) zmniejszających obrzęk oraz ukrwienie błony śluzowej nosa, rozrzedzających błonę śluzową, a niekiedy mających działanie i antybakteryjne, i natłuszczające (Sulfarinol). Niestety, krople do nosa obkurczające błony śluzowe mają tylko chwilowy skutek. Należy unikać ich zbyt częstego stosowania (nie dłużej niż 3 dni), gdyż mogą trwale wysuszyć i uszkodzić błonę śluzową, a także wywołać uzależnienie oraz zjawisko tzw. odbicia, czyli powtórnego zatkania nosa. Wysuszone, bolesne i zaczerwienione nozdrza można smarować preparatami zawierającymi wazelinę lub maścią witaminową (lub np. mającą oleistą konsystencję witaminą E wyciśniętą z kapsułki). Obrzęk i katar zatykający nos zmniejszają środki, w których skład wchodzi czynna substancja: fenylopropinalamina, fenylefryna czy pseudoefedryna. Leki te ostrożnie podaje się chorym z nadciśnieniem tętniczym.

* Podczas kataru szczególnie ważne jest odpowiednie wydmuchiwanie nosa. Należy to robić często, używając jednorazowych chusteczek. Regularne oczyszczanie zmniejsza ilość wydzieliny, która spływa do gardła przez tylne nozdrza. Dobrze jest wydmuchiwać najpierw jedną, a potem drugą dziurkę, gdyż jednoczesne dmuchanie z obydwu otworów może doprowadzić do przemieszczenia się wydzieliny przez trąbkę słuchową do ucha środkowego.

Gdy choroba się przedłuża

Należy oczywiście pójść do lekarza, a szczególnie wtedy, jeśli pojawia się gorączka, silne bóle głowy, gdyż może to być objaw zaczynających się powikłań. Po zbadaniu chorego lekarz może zalecić silniejsze niż zastosowane dotąd środki lub przepisać na receptę dodatkowe leki. Wprawdzie katar zazwyczaj leczymy w domu, ale osoby ze skłonnością do zapadania na zapalenia ucha środkowego i zatok przynosowych powinny skorzystać z porady lekarza już przy pierwszych oznakach kataru, aby uniknąć rozprzestrzeniania się zakażenia. Również dla osób z poważnymi przewlekłymi chorobami (np. nerek, oskrzeli, z chorobą serca, płuc lub u cukrzyków) katar niekiedy stanowi potencjalne zagrożenie i pogarsza przebieg choroby podstawowej (dlatego też lekarz może zalecić antybiotyk).

Ponadto warto przypomnieć, że oprócz ostrego nieżytu nosa, czyli popularnego kataru, mamy do czynienia z innymi rodzajami tej choroby, które zazwyczaj mają inny przebieg i przyczyny, dlatego też ich leczenie jest odmienne.

Rozróżniamy więc:

* ostry nieżyt nosa objawowy - towarzyszy wielu ostrym chorobom zakaźnym: grypie, odrze, płonicy, ospie wietrznej, kokluszowi, a także przewlekłym chorobom ogólnym, takim jak choroby nerek, niewydolność krążenia, cukrzyca, niewydolność tarczycy, chorobom przenoszonym drogą płciową (nieżyt nosa jest wówczas leczony w ramach terapii choroby zasadniczej);

* alergiczny nieżyt nosa - występuje u ludzi uczulonych na niektóre substancje, nasila się okresowo (np. w przypadku kataru siennego, czyli pyłkowicy). Może mieć charakter całoroczny. Jego leczenie polega na znalezieniu czynnika uczulającego, wyeliminowaniu go, terapii odczulającej, podawaniu doustnych leków antyhistaminowych czy innych;

* przewlekły nieżyt nosa - to długotrwała choroba błon śluzowych spowodowana różnymi przyczynami, m.in. powtarzającymi się ostrymi nieżytami nosa, zapaleniami zatok przynosowych, stałym drażnieniem błon śluzowych przez substancje chemiczne (np. dymem nikotynowym), zaburzeniami krążenia krwi, zaburzeniami hormonalnymi, niektórymi niedoborami witaminowymi (np. witaminy A), a także strukturalnymi (nieprawidłową budową nosa ograniczającą jego drożność, skrzywieniem przegrody nosowej). Możemy mieć do czynienia z różnymi rodzajami przewlekłego nieżytu nosa. A więc może to być:

o przerostowy nieżyt nosa - polega na dużym upośledzeniu jego drożności, które nie cofa się nawet po podaniu kropli obkurczających. Towarzyszą mu polipy nosowe powstałe w wyniku zmian zapalnych, które usuwa się chirurgicznie. Objawia się występowaniem wydzieliny śluzowej lub śluzowo-ropnej;

o zanikowy nieżyt nosa - jest spowodowany zmianami błony śluzowej, która staje się coraz cieńsza. Chory odczuwa dużą suchość w nosie, uczucie zatkania, w nosogardle tworzą się strupy o nieprzyjemnym zapachu, występuje skłonność do krwawień z nosa (może także dojść z czasem do upośledzenia powonienia);

o ozena - to szczególny rodzaj zanikowego nieżytu nosa z cuchnącą wydzieliną i tworzącymi się strupami. Występuje rzadko, chorują na niego przeważnie kobiety, najczęściej po okresie przekwitania.

Lepiej zapobiegać niż leczyć

* Unikaj gwałtownych zmian temperatur (zarówno przeziębienia, jak i przegrzania).

* Pamiętaj o ochronie głowy. Nakrycie głowy powinno osłaniać także szyję. Naczynia krwionośne głowy i szyi są położone tuż pod skórą i dlatego przyjmowanie oraz oddawanie ciepła za ich pośrednictwem odbywa się bardzo szybko.

* Pij dużo płynów - organizm powinien być dobrze nawilżony, dzięki czemu drogi oddechowe nie wysychają, śluz jest odpowiednio rozrzedzony, a znajdujące się tu rzęski są ruchliwe i mogą zwalczać drobnoustroje chorobotwórcze.

* Gdy zmarzniesz albo zaczynasz się źle czuć, wygrzej się w łóżku. Często wypoczywaj, nie zapominaj o relaksie.

* W okresie jesienno-zimowym, wiosną, a także podczas wilgotnych dni o obniżonej temperaturze unikaj skupisk ludzkich, w których możesz łatwo zarazić się katarem.

* Często myj ręce, nie kontaktuj się z zakatarzonymi osobami.

* Pamiętaj o nawilżaniu pomieszczeń, zwłaszcza zimą, gdy jest włączone centralne ogrzewanie. Wilgotne powietrze ułatwia usuwanie zasychającej wydzieliny. Do nawilżania najlepiej używać elektrycznych nawilżaczy, które rozpylają w powietrzu cząsteczki zimnej wody (para wodna powstała w czajniku lub pojemniku umieszczonym na kaloryferach ma temperaturę wyższą niż otoczenie, osiada na szybach i ścianach).

* W pokoju chorego powinno być ciepło, ale należy unikać przegrzania. Zaleca się wietrzenie pomieszczenia, aby zmniejszyć stężenie drobnoustrojów, obniżyć temperaturę, a także ułatwić oddychanie.

* Gdy masz katar, jedz lekko strawne potrawy i pij soki owocowe, a także warzywa i owoce zawierające dużo witaminy C (truskawki, czarne i czerwone porzeczki, cytryny, pomarańcze, paprykę, natkę pietruszki). Unikaj ostrych przypraw.

*Lepiej zapobiegać niż leczyć - rzeczywiście warto - powikłania przeziębień mogą być groźne.

Pamiętaj!

* Dym papierosowy paraliżuje rzęski (czyli migawki) znajdujące się we wnętrzu jamy nosowej i powoduje zanik nabłonka migawkowego górnych dróg oddechowych. Rzęski nie mogą wtedy walczyć z atakującymi nas drobnoustrojami, co ułatwia szerzenie się zapalenia. Nikotyna obkurcza naczynia krwionośne i pogarsza adaptację do zmiany temperatur.

* Długo trwający wyciek z nosa przypominający katar może być objawem poważnych schorzeń, których nie należy mylić z przeziębieniem. O takim podejrzanym "katarze" należy powiadomić lekarza.