Brak odpowiedzi do tego tematu

[dawid1920]

Interakcje leków z pożywieniem


Pomiędzy wieloma składnikami pożywienia a różnymi lekami mogą zachodzić rozmaite interakcje, powodujące niekiedy wiele poważnych komplikacji w stanie zdrowia.




Dziedzina fizjologii żywienia wciąż dostarcza nam nowych, ciekawych informacji na temat roli różnych składników pokarmowych w procesie przemian metabolicznych, ich wzajemnego oddziaływania, oraz wpływu na kształtowanie wydolności organizmu, stanu naszego zdrowia, witalności i ogólnego samopoczucia. Odpowiedni sposób odżywiania jest także niezbędnym elementem w terapii niemal wszystkich schorzeń, pozwala zapobiegać, leczyć a także łagodzić wiele rozmaitych objawów chorobowych.

Sposób oddziaływania pożywienia na organizm człowieka rozpatruje się obecnie wielokierunkowo, i to nie tylko w kontekście jego wartości odżywczo-energetycznych czy przemian metabolicznych. Dzięki dynamicznym postępom w dziedzinie farmakologii i farmakoterapii zaczęto zauważać, iż niektóre składniki pożywienia mogą wchodzić w reakcje z różnymi lekami lub obcymi substancjami nieodżywczymi wprowadzanymi do organizmu wraz z pokarmem. Wiele z nich może oddziaływać na aktywność biologiczną leku, jego transport, wchłanianie, metabolizm i biodostępność. I na odwrót. Również niektóre preparaty farmakologiczne mogą wpływać na trawienie, wchłanianie i wydalanie wielu składników pożywienia.

Interakcje pomiędzy składnikami diety a różnymi lekami stają się obecnie obiektem zainteresowań nie tylko lekarzy, farmakologów i dietetyków, ale także sportowców, w tym również kulturystów. Jak wiadomo większość z nich wspomaga swoje osiągnięcia poprzez dodatkowe przyjmowanie rozmaitych leków z grupy anabolików, androgenów, diuretyków, narkotycznych środków przeciwbólowych, preparatów pobudzających, sympatykomimetyków, hormonów peptydowych itp. Niestety, bardzo często w efekcie stosowania niedozwolonego dopingu dochodzi do inicjacji wielu schorzeń i dolegliwości, które wymagają z kolei stosowania dodatkowych preparatów farmakologicznych w celach leczniczych. Dotyczy to najczęściej jednostek chorobowych związanych z układem sercowo-naczyniowym, uszkodzeniami wątroby, trzustki, zmian w układzie moczowo-płciowym, dolegliwości skórnych czy zaburzeń w psychice. Ponadto obok różnych środków farmakologicznych kulturyści stosują wiele rozmaitych odżywek i suplementów. Nic więc dziwnego, że w natłoku i chaosie przeróżnych substancji docierających do krwiobiegu mogą zaistnieć niespodziewane i niekiedy niebezpieczne interakcje.

Wpływ pożywienia na wchłanianie leku

Większość leków spożywanych doustnie wchłaniana jest w jelicie cienkim. Skuteczność tego procesu oraz biologiczna dostępność wprowadzanej substancji uzależniona jest od rozmaitych czynników, mi.in. szybkości i transportu leku w jelicie, stanu mikroflory bakteryjnej, przepływu krwi oraz ogólnej kondycji przewodu pokarmowego. Pod wpływem określonego pożywienia, wchłanianie danego preparatu może ulegać przyspieszeniu, opóźnieniu lub nie zmieniać się. Ma to miejsce wówczas, gdy dany lek spożywany jest w trakcie jedzenia, w okresie 1,5 godz. przed posiłkiem lub w ciągu 2 godz. po jego spożyciu. Dynamika procesu wchłaniania leku w dużej mierze uzależniona od zawartości węglowodanów i tłuszczów w pożywieniu. Spożycie posiłku bogatotłuszczowego i ubogobiałkowego może spowalniać proces opróżniania żołądka i tym samym utrudniać przejście leku do jelita cienkiego. Podobne efekty można zaobserwować również po spożyciu pokarmu z dużą zawartością węglowodanów, szczególnie, gdy w swoim składzie zawiera on znaczne ilości błonnika. Posiłek taki może opóźniać i zmniejszać wchłanianie leku, i tym samym osłabiać jego działanie. Proces pogorszonego wchłaniania preparatów farmakologicznych obserwowany jest głównie po spożyciu dużej ilości węglowodanów złożonych. Najprawdopodobniej zawarte tam polisacharydy mają zdolność silnego wiązania niektórych leków i tworzenia z nimi trudno wchłanianych kompleksów.

Perypetie z tłuszczem

Pożywienie z dużą zawartością tłuszczu może wzmagać wchłanianie leków o tzw. dużej lipofilności (rozpuszczalnych w tłuszczach) a także witamin A, E, D i K. Pokarm bogatotłuszczowy wzmaga w jelicie cienkim wydzielanie kwasów żółciowych i nasilenie procesu emulgacji lipidów. W kontekście tej reakcji powstaje emulsja tłuszczowa która doskonale ułatwia przenikanie leków o charakterze lipofilnym oraz wspomnianych witamin do krwiobiegu. Nasilenie transportu leku może mieć miejsce nie tylko w trakcie jedzenia, ale także kilkadziesiąt minut przed jedzeniem lub do dwóch godzin po posiłku. Do preparatów nasilających swoje działanie w obecności tłuszczu możemy zaliczyć np. niektóre leki przeciwpasożytnicze przyjmowane podczas zakażenia tasiemcem czy glistą ludzką (np. Zentel) oraz niektóre leki psychotropowe zapisywane z powodu depresji ( np. Amitryptylina). W efekcie interakcji leków przeciwpasożytniczych z tłuszczem może dojść do niepożądanych objawów w postaci bólów i zawrotów głowy, łysienia, świądu czy zmian skórnych. Z kolei u osób zażywających leki antydepresyjne, jak wspomniana Amitryptylina może dojść do zaburzeń świadomości, napadów drgawek i niebezpiecznego spadku ciśnienia krwi.

O ile zażywanie niektórych leków w obecności pokarmów wysokotłuszczowych może okazać się niebezpieczne, o tyle w przypadku suplementowania diety witaminami takimi jak A czy E jednoczesna podaż tłuszczu jest konieczna. Należy jednak pamiętać, że wchłanialność tych witamin wzrasta przede wszystkim w obecności tłuszczów pochodzenia roślinnego.

Mleko nie zawsze wskazane

Szybkość wchłaniania leków może być uwarunkowana nie tylko obecnością podstawowych składników pożywienia, ale także innych substancji pokarmowych, np. wapnia, który w znacznych ilościach obecny jest w mleku i wszelkiego rodzaju przetworach mlecznych. Jak się okazuje, produkty bogate w wapń, mogą wchodzić z niektórymi lekami w reakcje z wytwarzaniem soli wapniowych i w efekcie zmniejszać proces wchłaniania danego medykamentu, lub całkowicie go uniemożliwiając. Interakcje te dotyczą między innymi Tetracykliny - leku często stosowanego w leczeniu trądziku młodzieńczego czy posterydowego. Jak wykazały badania, przyjmowanie tego preparatu w obecności mleka i produktów mlecznych może zmniejszyć jego wchłanianie o blisko połowę, i w efekcie nie doprowadzić do oczekiwanych działań terapeutycznych. Osoby które zażywają powyższy preparat powinny pamiętać, że pomiędzy jego przyjęciem a spożyciem pokarmu zawierającego dużo wapnia, należy zachować przynajmniej dwugodzinną przerwę.

Mleko i produkty mleczne mogą także prowadzić do obniżenia pH soku żołądkowego i tym samym zbyt wczesnego rozpuszczenia otoczki tabletki i uwolnienia substancji farmakologicznie czynnej w żołądku, co w przypadku wielu preparatów może doprowadzić do silnego podrażnienia błony śluzowej tego narządu.

Leki najlepiej popijać wodą

Wśród spożywanych płynów bardzo duży wpływ na wchłanianie leków ma nie tylko mleko, ale także soki owocowe, herbata, kawa oraz napoje zawierające kofeinę, jak napoje typu cola czy płyny energizujące, np. Red Bull. Soki owocowe, szczególnie z owoców cytrusowych, ze względu na zawartość kwasów organicznych posiadają na ogół odczyn kwaśny, co może być przyczyną rozkładu niektórych preparatów w przewodzie pokarmowym. Ponadto obecny tam kwas cytrynowy może adsorbować niektóre leki, i utrudniać ich wchłanianie. Na przykład szczególnie wrażliwym preparatem na działanie kwasu cytrynowego jest Erytromycyna - często zapisywana w leczeniu różnych zakażeń bakteryjnych.

Z kolei napoje takie jak kawa czy herbata mogą dość silnie upośledzać wchłanianie żelaza. Szczególnie wyraźnie reakcja ta zaznacza się po wypiciu herbaty, która zawiera znaczne ilości taniny - związku tworzącego z żelazem trudno wchłaniające się kompleksy. Uwaga ta kierowana jest szczególnie do osób leczących się z powodu niedokrwistości, gdyż popijanie preparatów żelaza herbatą, może nie wywoływać określonych efektów terapeutycznych, wydłużać czas leczenia oraz narażać na niepotrzebne koszty wykonywania dalszych badań diagnostycznych. Najbezpieczniejszym więc i najpewniejszym rozwiązaniem będzie popijanie wszystkich leków zwykłą wodą.

Kontynuując aspekt wchłaniania preparatów farmaceutycznych należy również wspomnieć, iż proces ten może ulegać zakłóceniu nie tylko pod wpływem naturalnych składników pożywienia, ale także różnych substytutów żywności. Typowym przykładem jest np. interakcja pomiędzy olestrą a witaminami rozpuszczalnymi w tłuszczach. Olestra to poliester sacharozy - związek który w smaku, zapachu i właściwościach przypomina normalny tłuszcz. Coraz częściej substancję tę stosuje się jako zamiennik tłuszczu spożywczego, co pozwala zredukować nadmiar spożywanych kalorii i ograniczyć spożycie niekorzystnych kwasów tłuszczowych nasyconych. Ma to mniej więcej podobny charakter jak zastępowanie cukru słodzikiem. Jak się okazuje obecność Olestry w produktach żywnościowych lub stosowanie jej w zabiegach kulinarnych może ograniczyć wchłanianie niektórych witamin, szczególnie witaminy A i E - których przyjmowanie cieszy się coraz większą popularnością.

Wiele osób stosuje na co dzień także suplementację innymi witaminami, takimi jak witamina C, B-complex czy kwas foliowy, a także minerałami. Preparaty te zażywane są nie tylko w celu poprawy wyników sportowych, ale także szeroko stosowane w profilaktyce chorób nowotworowych i układu krążenia. Przyjmując różnego typu suplementy należy mieć na uwadze, że witaminy oraz jony niektórych metali mogą osłabiać działanie wielu antybiotyków poprzez tworzenie z nimi nierozpuszczalnych kompleksów. Tutaj na uwagę zasługują szczególnie reakcje z Tetracykliną i jej pochodnymi.

Transport leku w krwiobiegu

Pożywienie bogatotłuszczowe nie tylko wpływa na szybkość przemieszczania się leku w przewodzie pokarmowym, ale także może oddziaływać na jego transport w krwiobiegu. Wolne kwasy tłuszczowe, które przedostają się z pożywienia do krwi, wiązane są przez określone białka, z którymi wiąże się także wiele leków. Dochodzi wówczas do rywalizacji pomiędzy kwasami tłuszczowymi a cząsteczkami wprowadzanego preparatu, w efekcie czego część leku pozostaje niezwiązana i tym samym wzrasta siła jego działania i toksyczność. Do leków wiążących się z białkami plazmy należą między innymi preparaty zawierające kwas acetylosalicylowy, np. Aspiryna. Należy mieć na uwadze, iż blokada części białek transportowych może być wywołana nie tylko dietą bogatotłuszczową, ale także głodzeniem lub redukowaniem tkanki tłuszczowej, bowiem wówczas dochodzi również do silnego wzrostu poziomu wolnych kwasów tłuszczowych we krwi. Ponieważ wielu kulturystów w okresach kształtowania definicji mięśniowej sięga po Aspirynę, należy mieć na uwadze, iż w tym okresie lek ten może wykazywać znacznie silniejsze działanie.

Pożywienie a metabolizm leków

Leki, które przenikają do krwiobiegu kierowane są na różne szlaki metaboliczne. Wewnątrzustrojowa biotransformacja preparatów farmakologicznych uzależniona jest od wielu czynników, między innymi wieku i płci człowieka, stanu jego zdrowia oraz funkcjonowania narządów, takich jak wątroba, nerki czy trzustka. Nie bez znaczenia są także indywidualne predyspozycje organizmu na metabolizm i działanie danego preparatu. Od szybkości i rodzaju wewnątrzustrojowych przemian leków zależy między innymi siła ich działania oraz zakres skutków niepożądanych i toksycznych wywołanych ich przedawkowaniem.

To mniej więcej tłumaczy fakt, dlaczego tylko niektórzy kulturyści rozrastają się do monstrualnych rozmiarów, pomimo, iż większość z nich przyjmuje podobne leki i ich dawki. No cóż, sukces w kulturystyce uzależniony jest przede wszystkim od indywidualnych predyspozycji organizmu na działanie danego preparatu.

Obok czynników czysto fizjologicznych, jakie mogą oddziaływać na cykl ustrojowych przemian leków w ustroju należy również uwzględnić czynniki żywieniowe. Jak się okazuje na zmniejszenie metabolizmu wielu preparatów wpływa niedobór białka, niezbędnych aminokwasów, witaminy C, E, wielonienasyconych kwasów tłuszczowych. magnezu, miedzi, cynku, selenu oraz potasu. Natomiast niedobór składników energetycznych, witaminy B1 i żelaza - powoduje wyraźne zwiększenie aktywności ich działania. W procesie unieszkodliwiania nadmiaru leków główną rolę odgrywają aminokwasy siarkowe (metionina, cysteina), wewnątrzustrojowy glutation, oraz większość witamin grupy B. Składniki te między innymi mogą wspomagać detoksykacje środków anaboliczno-andorgennych, dlatego osoby stosujące tego typu preparaty powinny zadbać o zwiększenie spożycia białka w diecie, witamin oraz glutaminy. Na przyspieszenie wątrobowego i jelitowego metabolizmu leków duży wpływ mają również warzywa kapustne oraz flawonoidy zawarte w owocach.

W okresie przyjmowania leków, szczególnie antybiotyków może dochodzić do niekorzystnych zmian w składzie mikroflory bakteryjnej, co również może być przyczyną ich upośledzonej biotransformacji. Należy pamiętać, aby w okresie stosowania jakichkolwiek antybiotyków spożywać duże ilości mlecznych produktów fermentowanych takich jak mleko ukwaszone, biojogurty czy kefiry.

Rola cytochromu P-450

Większość potencjalnie toksycznych substancji jakie dostają się do wnętrza organizmu człowieka jest naturalizowana i unieszkodliwiana przez specjalny związek o nazwie P-450 należący do grupy cytochromów. Zawiera on grupę specjalnych enzymów, które zamieniają różne szkodliwe substancje, leki czy alkohol na związki rozpuszczalne w wodzie, a te następnie bezpiecznie usuwane są z moczem.

Na funkcjonowanie enzymów cytochromu P-450 wpływ maja także różne czynniki żywieniowe, co może być przyczyną wielu zaburzeń w neutralizacji preparatów farmakologicznych. Do najbardziej udokumentowanych przypadków tego typu interakcji należy proces oddziaływania soku grejpfrutowego na metabolizm większości leków. Sok grejpfrutowy zawiera w swoim składzie duże stężenie różnych flawonoidów, które w wątrobie metabolizowane są przez tą samą rodzinę enzymów cytochromu P-450 co przyjmowane preparaty farmakologiczne. W efekcie nakładania się dość znacznych "obowiązków" na niektóre enzymy, ich wydajność staje się bardzo ograniczona, w efekcie czego duża część leku może zostać niezmetabolizowana i tym samym może nastąpić silny wzrost jego stężenia we krwi. W wielu przypadkach działanie danego preparatu może wzrosnąć nawet kilkukrotnie i wywołać niespodziewane efekty uboczne. Dotyczy to szczególnie leków sterydowych, jakie przyjmowane są przez wielu kulturystów. W celu uniknięcia szkodliwych następstw zaleca się przynajmniej czterogodzinną przerwę pomiędzy zażywaniem tych leków a spożywanie grejpfrutów czy soku grejpfrutowego.

Na funkcjonowanie cytochromu P-450 wpływ mogą mieć także niektóre warzywa z rodziny krzyżowych (brokuły, kapusta, kalafior, brukselka), które zawierają tzw. pochodne indolowe - związki mogące nasilać działanie enzymów rozkładających leki. W efekcie przyspieszonego utleniania preparatów farmakologicznych może nastąpić silny wzrost wytwarzania wolnych rodników tlenowych, co jak wiadomo dla ogólnego funkcjonowania organizmu nie jest korzystne.

Interakcje szalenie niebezpieczne

Wiele produktów spożywczych, oprócz składników o charakterze odżywczym, zawiera tzw. substancje farmakologicznie czynne, które posiadają zdolność wchodzenia w reakcje z pobieranymi lekami. Na szczególną uwagę zasługują produkty bogate w aminy biogenne ( histaminę, tyraminę, putrescynę czy kadawerynę), do których zaliczyć możemy niektóre gatunki serów ( brie, camembert, cheddar, emmentaler, mozarella), ryby solone, wędzone i marynowane, wędliny (np. salami), wątróbka, a także piwo, wino czerwone, czekolada, przejrzałe owoce ( banany, awokado czy figi). Zawartość amin biogennych w danym produkcie może być uzależniona także od stanu w jakim znajduje się dany produkt. Na przykład bardzo duże ilości tyraminy może zawierać przejrzały banan czy pasztet drobiowy przechowywany kilka dni w lodówce.

Szczególnie niebezpieczne jest spożywanie tych produktów z jednoczesnym przyjmowaniem leków które hamują działanie monoaminooksydazy (MAO) - enzymu rozkładającego także tyraminę. W efekcie zablokowania MAO, niezmetabolizowana tyramina może silnie zwiększyć wydzielanie adrenaliny i noradrenaliny i tym samym wywołać objawy silnego nadciśnienia.

W jednym gramie sera cheddar znajduje się ok. 1,5mg tyraminy. Spożycie zaledwie kilku gramów tego produktu w okresie stosowania leków hamujących MAO może wywołać nawet skutki śmiertelne. Leki należące do grupy inhibitorów MAO także silnie przedłużają i intensyfikują działanie amfetaminy, środków znieczulających, przeciwbólowych oraz alkoholu. Generalnie podczas stosowania iMAO nie należy przyjmować żadnych środków pobudzających.

Do leków hamujących MAO zaliczyć możemy wiele preparatów stosowanych w leczeniu depresji (np. Aurorix) czy w leczeniu zakażeń bakteryjnych wywołanych np. salmonellą. Środek ten również wykorzystywany przez psychiatrów w terapii stanów depresyjnych będących konsekwencją przyjmowania leków sterydowych.

Składniki odżywcze potęgujące działanie leków

Niekiedy zdarza się tak, iż dany lek spożyty w obecności określonych składników pokarmowych wyraźnie potęguje swoje działanie. Typowym przykładem tego jest synergizm pomiędzy kofeiną a aspiryną i polopiryną. Preparaty te, które często wykorzystywane są w likwidowaniu przeziębień, bólów głowy oraz w leczeniu wielu chorób przebiegających z gorączką, mogą w obecności kofeiny wyraźnie zwiększać swoje działanie przeciwbólowe. Jak się okazuje działanie leku i kofeiny podanych jednocześnie jest o wiele silniejsze niż przyjęcie tych środków oddzielnie. Wpływają one bowiem w różny sposób na pracę przekaźników procesów bólowych. Osoby które stosują przed treningiem aspirynę i jednocześnie lek ten popijają mocną, czarną kawą, są wstanie wykonać bardzo ciężki wysiłek. Należy jednak pamiętać, ze tego typu działania mogą wywoływać w organizmie stan przetrenowania, upośledzać prawidłowe funkcje układu nerwowego i innych narządów oraz powodować liczne urazy.

Reakcje synergizmu mogą być także obserwowane pomiędzy kofeiną a preparatami farmakologicznymi zawierającymi teofilinę np. Aminophyllinum. Lek ten stosowany jest m.in. w leczeniu astmy oskrzelowej i przewlekłym zapaleniu oskrzeli. Ponieważ środek ten pobudza układ oddechowy i naczynioruchowy, rozszerza oskrzela i naczynia krwionośne, nasila diurezę i rozpad triglicerydów w tkance tłuszczowej, co niektórzy sięgają po niego w okresie kształtowania definicji mięśniowej. Przyjmowanie tego leku wraz z kofeiną może powodować bóle głowy, nadmierne pobudzenie, zaburzenia snu, drżenie mięśniowe, wymioty i biegunki. Podobne reakcje obserwuje się po połączeniu kofeiny, aspiryny i efedryny, co również jest modne w kulturystyce.

Lukrecja nie taka słodka

Przyczyną wielu problemów zdrowotnych może także popularna roślina - lukrecja - stosowana w cukiernictwie, browarnictwie i przemyśle tytoniowym. Korzeń tej rośliny zawiera kilkanaście procent glicyrrhizyny - substancji charakteryzującej się słodkim i przyjemnym smakiem, ale niestety zatrzymującej w organizmie znaczne ilości wody, powodującej obrzęki, wzrost ciśnienia krwi, a nawet pewne zaburzenia hormonalne i seksualne. Jak się okazuje, wysokie spożycie tego związku powoduje zwiększenie wydalania potasu z moczem, co może okazać się niebezpieczne w kontekście przyjmowania niektórych leków, np. Furosemidu - diuretyku często stosowanego przez kulturystów przed zawodami. Lek ten podobnie jak lukrecja zwiększa wydalanie potasu. W wyniku interakcji pomiędzy furosemidem a glicyrrhizyną zawartą w lukrecji może dojść do znacznego zubożenia organizmu w potas i powstania niebezpiecznych objawów jak ogólne osłabienie, bolesne skurcze mięśni, zaburzenia w pracy serca czy porażenie.

Wpływ pożywienia na wydalanie leków

Leki, po przedostaniu się do krwiobiegu są natychmiast metabolizowane. W efekcie tych przemian powstają rozmaite związki, które przeważnie zaliczane są do grupy słabych kwasów względnie zasad. Część tych substancji jest następnie wydalana z moczem. Jednak sprawność tego procesu uwarunkowana jest pewnymi mechanizmami. Jeżeli produkty rozpadu leku oraz wydalany mocz posiadają odczyn kwaśny, istnieje ryzyko powrotu substancji farmakologicznej z powrotem do krwiobiegu i tym samym, jej oddziaływanie na organizm będzie przedłużone. Istotnym elementem przyspieszającym wydalanie leków może być odpowiednie sterowanie odczynem pH moczu za pomocą pożywienia. I tak, pokarmy takie jak mięso, ryby, jaja, przetwory zbożowe, które zakwaszają mocz, zwiększają skutecznie wydalanie leków o charakterze słabych zasad jak np. amfetamina. Z kolei produkty działające alkalizująco (mleko i jego przetwory, warzywa, owoce) na mocz, mogą zwiększać wydalanie leków o charakterze kwasowym, np. Aspiryny. Generalnie, wpływ na przyspieszony metabolizm i wydalanie leków wywiera pożywienie wysokobiałkowe.

Leki stymulujące apetyt

W efekcie przyjmowania różnych leków nasz apetyt na jedzenie może wzrastać, względnie osłabiać się. Przyczyną tego stanu rzeczy jest swoiste oddziaływanie środków farmakologicznych na wrażliwość smakową. Leki takie jak np. środki anaboliczno-androgenne wyraźnie sprzyjają wyostrzeniu zmysłów smakowych, o czym przekonał się nie jeden zwolennik dopingu. Osoby, u których apetyt na pożywienie jest sztucznie stymulowany za pomocą substancji farmakologicznych, są dość znacznie narażone na rozwój otyłości. Zazwyczaj w takich okolicznościach nie zwraca się zbytniej uwagi na rodzaj spożywanego pokarmu, a jedynie na zaspokojenie uczucia ciągłego głodu. Z tego tytułu niewiele jest osób stosujących doping, a jednocześnie mogących poszczycić się niezatłuszczonym i niezawodnionym ciałem. Do leków stymulujących apetyt zaliczyć możemy także niektóre środki psychotropowe, hormony tarczycy, insulinę, natomiast te które wyraźnie zmniejszają ochotę na jedzenie to amfetamina i jej pochodne oraz alkohol.

Antykoncepcja kontra pożywienie

Wcześniej wspominaliśmy, iż niektóre składniki pokarmowe takie jak białka, węglowodany i tłuszcze mogą osłabiać wchłanianie leków. Ale jak się okazuje środki farmakologiczne też nie pozostają winne. Wiele lekarstw po dostaniu się do przewodu pokarmowego może powodować tzw. pierwotne lub wtórne zespoły złego wchłaniania. Pierwsze z nich wynikają z bezpośredniego oddziaływania na błonę śluzową jelita, w konsekwencji czego osłabia się ogólne wchłanianie pożywienia, drugie polegają na zmniejszaniu wchłaniania lub metabolizmu jakiegoś np. pojedynczego składnika pokarmowego, co powoduje określone niedobory pokarmowe. Tutaj należy zwrócić szczególna uwagę na doustne środki antykoncepcyjne zawierające estrogeny i progesteron - hormony, które w wyraźny sposób mogą osłabiać wchłanianie np. witamin grupy B, witaminy C czy magnezu. Dlatego spożycie tych składników w okresie przyjmowania hormonalnych środków antykoncepcyjnych przez kobiety powinno być wyraźnie zwiększone.

Na proces wydalania składników pożywienia duży wpływ mają także leki takie jak furosemid, który zwiększa ucieczkę wapnia, potasu i magnezu, alkohol nasilający wydalanie potasu, cynku i magnezu oraz aspiryna zwiększająca wydalanie wapnia.

Uwaga na produkty wędzone i peklowane

Na skutek udoskonalania metod przetwórczych żywności, coraz częściej na nasze stoły trafia mnóstwo obcych substancji, które w określonych okolicznościach mogą okazać się niebezpieczne. Ostatnio wiele uwagi poświęca się obecności azotanów w pożywieniu. Związki te jako środki konserwujące oraz nawozy sztuczne mogą być obecne zarówno w produktach pochodzenia zwierzęcego jak i roślinnego. Niektóre warzywa, takie jak sałata, rzodkiewka, burak, kalarepa, szpinak, kapusta, marchew, ogórek czy kalafior posiadają szczególne umiejętności ich magazynowania. Z pośród produktów pochodzenia zwierzęcego duże ilości tych substancji mogą zawierać produkty wędzone, peklowane oraz żółte sery. Azotany posiadają zdolność utleniania hemoglobiny krwi, niszczenia witaminy A i beta-karotenu jeszcze przed wchłonięciem ich do krwi a także wykazują zdolność do tworzenia nitrozoamin - substancji o silnych właściwościach wolnorodnikowych i rakotwórczych. Większość nitrozoamin powoduje powstawanie nowotworów w przełyku, wątrobie oraz jamie nosowej.

Reakcjom nitrozowania ulegać mogą nie tylko związki azotowe obecne w pokarmie, ale także wolne aminokwasy, glutamina oraz wiele leków zawierających grupy aminowe jak: środki przeciwbólowe i antydepresyjne, a także efedryna i kwas foliowy. W efekcie przyjmowania tych leków oraz produktów żywnościowych zawierających azotany reakcje wytwarzania nitrozoamin mogą się szczególnie nasilić. Dlatego ważne jest aby w okresie przyjmowania wspomnianych preparatów farmakologicznych ograniczać spożycie produktów bogatych w azotany i azotyny i jednocześnie zwiększyć podaż witaminy C, która zapobiega niebezpiecznym reakcjom nitrozowania.

Dariusz Szukała
Promotor zdrowia, specjalista ds. żywienia