Brak odpowiedzi do tego tematu

[EXPERTO]

Stres w życiu codziennym

Stres – choroba XXI wieku. Towarzyszy nam bez względu na płeć, kolor skóry, wyznanie, światopogląd, wiek, zajmowaną pozycję społeczną, stan majątkowy itp. Doświadczamy go wszędzie, począwszy od prostych zakupów, a kończąc na śmierci bliskiej osoby. Jest to pewien czynnik lub stan, reakcja naszego organizmu na określone doświadczenia jakie napotykamy w naszym codziennym, szarym życiu. Towarzyszy mu silne wzbudzenie emocjonalne. Tak więc, stres jest z nami każdego dnia z różnym natężeniem i wielokrotnie odczuwamy jego mobilizujący – dobroczynny wpływ lub też stajemy się ofiarami jego paraliżującej mocy.


Czym jest stres oraz jakie są jego źródła?


Opierając się na jednej z wielu definicji stres zaliczany jest do zjawisk biologicznych. Powoduje niespecyficzne reakcje naszego organizmu na stawiane wymagania:
 Fizyczne
 Psychiczne
 Somatyczne
Mogą one być traktowane jako następstwa każdego pozytywnego lub negatywnego zdarzenia, wobec którego nasz organizm zostaje postawiony. Innymi słowy stresem określa się wszystkie bodźce, które zmieniają nasz stopień gotowości do działania, dzięki czemu nasze życie nie jest monotonne i nudne. Jeżeli natomiast dociera do nas zbyt wiele bodźców wówczas możemy odczuwać tzw. dyskomfort i jeżeli wciąż jesteśmy pod silnym wpływem oddziaływania bodźców (negatywnych) to znacząco obniża się nasze samopoczucie i może dojść do poważnej dezorganizacji naszego życia codziennego. Natura stresu wymaga więc od nas niezwykłej czujności i zręczności w kontrolowaniu poziomu odbieranych bodźców. Jeżeli uda nam się opanowanie tej umiejętności to zapewnimy sobie komfort życia fizycznego oraz psychicznego.
Do głównych źródeł przyczyn stresu zaliczamy:

 STRES BIOLOGICZNY – mamy z nim do czynienia w sytuacjach zagrożenia życia lub zdrowia. Organizm uwalnia wówczas duże ilości adrenaliny, która to wywołuje pełną mobilizację naszego organizmu.
 STRES PSYCHOLOGICZNY – pojawia się wskutek lęku przed utratą kontroli lub przed stawianymi nam wymaganiami, które postrzegamy jako przerastające nasze możliwości.

 ZMĘCZENIE, WYCZERPANIE – stres jest tu następstwem długotrwałego wysiłku fizycznego. Pojawia się wówczas, gdy stawiamy sobie wygórowane wymagania lub nieefektywnie zarządzamy czasem.

 ŚRODOWISKO, PRACA – źródło stresu to np. nadmierny hałas, tłok, zanieczyszczenie, bałagan, itp.


Przyczyny oraz źródło stresu biologicznego


W momencie emocjonalnego zagrożenia nasz organizm pobudza układ wegetatywny i hormonalny. Wydzielamy w tym momencie większą ilość adrenaliny, w sutek czego zachodzi wiele zmian, najważniejszymi są:

• Szybki dostęp do rezerw węglowodanowych (źródło energii),
• Skierowanie krwi do organizmu o strategicznym znaczeniu kosztem innych organów,
• Pojawiają się mdłości, problemy z układem pokarmowym, a co za tym idzie mogą nastąpić zmiany w budowie somatycznej naszego organizmu.
Nagły wzrost wydzielania adrenaliny ma duży wpływ na wydolność w pracy, lecz jeżeli jest on długotrwały może doprowadzić do poważnych zmian chorobowych w organiźmie.



Rozważania na temat stresu


Sposób, w jaki doświadczamy stresu jest modyfikowany przez naszą osobowość. W zależności od rodzaju osobowości różne będą reakcje na ten sam zestaw stresorów. Jedni z nas więc będą się rozwijać pod wpływem silnych bodźców, natomiast drudzy pod wpływem tych samych czynników będą mieli ograniczone możliwości. W efekcie dla jednych podniesie się efektywność pracy a dla drugich spadnie w/w efektywność pracy. Do innych cech osobowości, które mogą generować stres zaliczamy:
• Perfekcjonizm – przyjmowanie wysokich standardów, którym trudno sprostać, w konsekwencji wywołuje stres.
• Nadmierna troska o innych kosztem własnej osoby, szczególnie przy braku wzajemności ze strony osób otaczanych atencją może prowadzić do uczucia rozżalenia, a w konsekwencji do stresu.


Środowisko i praca jako źródło stresu


Do jednych z podstawowych czynników wchodzących w skład otaczającego nas środowiska, które prowadzą do dyskomfortu a za razem mogą generować stres to:
- Tłok
- Ograniczone poczucie prywatności
- Ograniczona przestrzeń zawodowa
- Hałas
- Bałagan
- Zanieczyszczenie
- Zła organizacja w miejscu pracy.

Poważnym źródłem stresu są także czynniki chemiczne oraz pokarmowe. Zaliczamy do nich między innymi:
 Kofeinę – utrudnia sen, zwiększa drażliwość
 Nadmiar węglowodanów (zwiększony zasób insuliny)
 Nadmiar soli (wzrost ciśnienia krwi).
Poza wymienionymi wyżej czynnikami może być niezrównoważona dieta obfitująca w pewne składniki, zaś pozbawiona innych.
Wielokrotnie źródłem stresu mogą być także zwykłe codzienne zdarzenia np.
- Nadmiar lub brak zajęć
- Zmiany pewnych procedur
- Brak informacji
- Brak jasno określonego celu
- Niejasne oczekiwania szefa, współpracowników
- Oczekiwanie na awans
- Frustracja wynikająca z niedopasowania do pełnionej roli
- Brak możliwości rozwoju
- Zagrożenie utratą pracy
- Problemy finansowe
- Problemy zawodowe
- Problemy rodzinne
- Problemy zdrowotne.

Symptomy stresu


Symptomy stresu możemy poklasyfikować w następujący sposób:
 Krótkotrwałe objawy fizyczne
 Krótkotrwałe obniżenie efektywności pracy
 Długotrwałe objawy fizyczne
 Symptomy emocjonalne
 Symptomy na poziomie zachowania.

Krótkotrwałe objawy fizyczne – są skutkiem zwiększonego wydzielania adrenaliny. Obejmują one między innymi:
- Przyspieszoną akcję serca
- Wzrost aktywności gruczołów m.in. potowych
- Zimna skóra, zimne kończyny dolne, górne
- Przyspieszony oddech
- Mdłości
- Napięcie mm
- Suchość ust
- Biegunka, potrzeba oddania moczu
Wyżej wymienione objawy stanowią symptomy stresu biologicznego.

Krótkotrwałe obniżenie efektywności pracy – cechują przede wszystkim:
- Trudności w podjęciu decyzji
- Utrata satysfakcji z pracy
- Postrzeganie sytuacji jako zagrożenia nie wyzwania
- Zmiana funkcjonowania umysłu (trudności z koncentracją).

Długotrwałe objawy fizyczne – pojawiają się wskutek długotrwałego wydzielania adrenaliny. Do podstawowych objawów zaliczamy:
- Zmiana apetytu lub jego brak
- Uczucie zimna
- Problemy trawienne
- Bóle głowy
- Zaburzenia seksualne
- Uczucie zmęczenia

Symptomy emocjonalne – pojawiają się po dłuższym okresie oddziaływania stresu na nasz organizm czego konsekwencją mogą być:
- Niepokój
- Lęk
- Brak koncentracji umysłu
- Poczucie utraty kontroli
- Zmiany nastroju tj.:
 Depresja
 Frustracja
 Agresja
 Bezradność
- Ospałość, trudności ze snem
- Zmiany nawyków żywieniowych
- Zmiany trybu życia
- Obniżenie popędu seksualnego
- Sięganie po używki (alkohol, papierosy, leki, narkotyki).

Symptomy na poziomie zachowania – przejawiają się najczęściej po przez:
- Głośnym, szybkim sposobem mówienia
- Ziewaniem
- Złymi nastrojami
- Spadkiem efektywności
- Wzrostem absencji
- Brakiem troski o własny wygląd
- Małostkowością
- Tikami nerwowymi.

Wszystkie symptomy, które zostały w/w nie powinny być rozpatrywane pojedynczo, gdyż każdy z nich może mieć inną etiologię i nie koniecznie musi wskazywać obecność stresu.

Optymalny poziom stresu


Skuteczną metodą w określeniu optymalnego poziomu stresu jest prowadzenie tzw. dzienniczka, dzięki któremu możemy potem określić, jaki poziom pobudzenia i napięcia nerwowego jest dla nas najlepszy. Do interesujących prac z zakresu optymalnego poziomu stresu prowadzili dr T.H. Holmes oraz R.H. Rahe. Stworzyli oni skalę, która określa wielkość stresu w tzw. „jednostkach zmian życiowych” – LCU (LIFE CRISIS UNITS). Skala ta pozwala oszacować znaczenie rozmaitych wydarzeń życiowych mających znaczenie dla rozwoju stresu i ewentualnych jego konsekwencji. Im wyższy wskaźnik, tym bardziej znacząca jest dla powstania stresu określona sytuacja życiowa. Opierając się o uzyskany wynik LCU potrafimy określić indywidualny wskaźnik ryzyka. Zdaniem twórców skali LCU istnieje poważne ryzyko pojawienia się oraz rozwinięcia się w ciągu dwóch lat poważnej choroby u ludzi, którzy uzyskali w sumie ponad 300 pkt.

Skala jednostek LCU



1. śmierć współmałżonka 100
2. rozwód 73
3. separacja 65
4. kara więzienia 63
5. śmierć bliskiego członka rodziny 63
6. własna choroba lub uszkodzenie ciała 53
7. małżeństwo 50
8. utrata pracy 47
9. pogodzenie się ze współmałżonkiem 45
10. odejście na emeryturę 45
11. zmiana stanu zdrowia członka rodziny 44
12. ciąża 40
13. kłopoty seksualne 39
14. pojawienie się nowego członka rodziny 39
15. reorganizacja przedsiębiorstwa 39
16. zmiana stanu finansów 38
17. śmierć bliskiego przyjaciela 37
18. zmiana kierunku pracy 36
19. zmiana częstotliwości kłótni ze współmałżonkiem 35
20. wysoki kredyt 31
21. pozbawienie prawa do kredytu czy pożyczki 30
22. zmiana obowiązków w pracy 29
23. syn lub córka opuszcza dom 29
24. kłopoty z teściową 29
25. wybitne osiągnięcia osobiste 28
26. żona zaczyna lub przestaje pracować 26
27. rozpoczęcie lub zakończenie nauki szkolnej 26
28. zmiana warunków życia 25
29. zmiana nawyków osobistych 24
30. kłopoty z szefem 23
31. zmiana godzin lub warunków pracy 20
32. zmiana miejsca zamieszkania 20
33. zmiana szkoły 20
34. zmiana rozrywek 19
35. zmiana w zakresie aktywności religijnej 19
36. zmiana aktywności towarzyskiej 18
37. niewielka pożyczka 17
38. zmiana nawyków dotyczących snu 16
39. zmiana liczby członków rodziny zbierających się razem 15
40. zmiana nawyków dotyczących jedzenia 15
41. urlop 13
42. Boże Narodzenie 12

Prawdopodobieństwo rozwinięcia się poważnej choroby według skali LCU:
300 punktów to około 80% prawdopodobieństwa
200 - 300 punktów to około 50% prawdopodobieństwa
150- 200 punktów to około 33% prawdopodobieństwa

Wysoki wynik według skali LCU świadczy o utracie kontroli nad stresem. Może być spowodowany krótkotrwałym lub długotrwałym oddziaływaniem stresu na nasz organizm. Wynik ten też jest uzależniony od rodzaju osobowości. Do najpoważniejszych skutków utraty kontroli nad stresem zaliczamy:
- Wyczerpanie
- Przemęczenie
- Depresję
- Wypalenie
- Załamanie nerwowe.



Stres w zakładzie pracy


Stres spowodowany pracą spotyka każdego z nas. Nie ma wpływu w jakiej formie pracujemy oraz w jakim charakterze jesteśmy zatrudnieni. W przeprowadzonym sondażu na 40 – osobowej grupie nauczycieli na pytanie: „Czego najbardziej obawia się Pan(i) w swojej pracy?:
• 31 osób – popełnienie błędu
• 21 osób – utraty pracy
• 18 osób – braku wymiernych efektów mojej pracy
• 15 osób – odpowiedzialności
• 9 osób – że nie podoła obowiązkom
• 6 osób – oceny ze strony przełożonych



Drugim ważnym pytaniem jest: „ Jakie przejawy stresu zaobserwował(a) Pan(i) u siebie?”:
• 27 osób odpowiedziało, że są przygnębieni, mają stany depresyjne
• 23 osoby odpowiedziały, że nie mogą spać (bezsenność)
• 13 osób odpowiedziało, że zauważyło u siebie pewne elementy agresji, której przedtem nie obserwowali u siebie
• 10 osób odpowiedziało, że skarży się na bóle żołądka
• 7 osób odpowiedziało, że usłyszeli, że czepiają się ludzi.


A jak poradzić sobie z sytuacjami, w których jesteśmy narażeni na stres?. Poniżej znajdują się sposoby radzenia sobie ze stresem stosowane przez osoby z badanej grupy. Oto one:

- Racjonalne spojrzenie na sytuację
- Towarzystwo innych ludzi
- Kontakt z bliską osobą
- Zwolnienie tempa
- Sięgnięcie po używki (rozsądnie)
- Wysiłek fizyczny
- Urlop
- Dobra książka, film, muzyka
- Odpowiednia dieta
- Techniki relaksacyjne.




OCEŃ SWOJĄ PODATNOŚĆ NA STRES



Według poniższej ankiety jesteśmy w stanie ocenić swoją podatność na stres.
Skala ocen obejmuje:

1. pkt – zawsze
2. pkt – prawie zawsze
3. pkt – często
4. pkt – czasami
5. pkt – nigdy (nie dotyczy pytań 5, 6 i 7)


1. Jem co najmniej jeden ciepły posiłek dziennie.
2. Śpię 7 do 8 godz. dziennie co najmniej 4 noce w tygodniu.
3. Regularnie daję i otrzymuję wzmocnienia emocjonalne od innych.
4. Wykonuję co najmniej 2 razy w tygodniu ćwiczenia fizyczne do momentu spocenia się.
5. Nie palę.
6. Nie piję alkoholu.
7. Nie używam narkotyków.
8. Moje wynagrodzenie wystarcza na godne życie.
9. Czuję siłę i moc, która płynie z mojej głębokiej wiary duchowej.
10. Chodzę na konferencje RP.
11. Regularnie uczestniczę w życiu towarzyskim.
12. Mam kontakt ze stałą grupą przyjaciół i dobrych znajomych.
13. Mam co najmniej jednego bliskiego przyjaciela, z którym mogę szczerze rozmawiać na tematy najbardziej dla mnie osobiste.
14. Utrzymuję wagę odpowiednią do swojego wzrostu.
15. Mam dobrą kondycję fizyczną i zdrowie (wzrok, słuch, uzębienie).
16. Potrafię otwarcie rozmawiać o moich uczuciach, gdy czuję złość lub zmartwienie.
17. Codziennie rozmawiam na tematy związane z problemami szkolnymi z osobami, z którymi mieszkam.
18. Robię coś dla własnej przyjemności co najmniej raz w tygodniu.
19. Potrafię zorganizować swój czas w sposób efektywny.
20. Wypijam mniej niż 3 filiżanki kawy, lub 3 szklanki coca – coli dziennie.
21. Potrafię znaleźć chwilę spokoju i czas dla siebie każdego dnia.
22. Nie mam niepokoju i nie boję się przed ważnymi spotkaniami w pracy.
23. Przyswajam wiedzę
24. Uważam, że moja praca jest interesująca.
25. Według mnie nauczyciele z którymi pracuję są kompetentni i profesjonalnie przekazują wiedzę.
26. Jestem zadowolony(a) ze swoich sukcesów zawodowych.
27. Jestem właściwie oceniany przez swoich kolegów z pracy oraz dyrekcję.
28. Pracownicy oraz uczniowie mają właściwy stosunek do mnie.
29. Bez zahamowań i strachu mogę porozmawiać o swoich problemach z kolegami z pracy.
30. Do pracy chodzę bez strachu (z przyjemnością) i czuję się w niej bezpiecznie.

Podsumuj wszystkie punkty, jakie uzyskałeś, następnie odejmij 30 punktów.

 Wszystkie wyniki poniżej 50 punktów świadczą o mniejszej niż średnia podatności na stres.
 Wyniki 50 – 70 punktów mówią o średniej podatności na stres.
 Wyniki 75 – 100 punktów świadczą o dużej podatności na stres.
 Wyniki powyżej 100 punktów przemawiają za ekstremalną podatnością na stres.





Literatura dodatkowa:

1. Bączyk S. „ Podstawy biochemii”, Wydawnictwo Warszawa – Poznań 1995r.
2. Kozłowski S., Nazar K. i wsp. „ Wprowadzenie do fizjologii klinicznej”, Warszawa 1995r.
3. Eysenk W. J. „ Opis i pomiar osobowości psychologia wychowawcza, 1960r.
4. Kottas A. „ Skala osobowości”, Uniwersytet Warszawski 1981r.
5. Ekiert – Grabowska D., Oldroyd D. „ Nowoczesne tendencje w kształceniu oświatowych kadr kierowniczych w Polsce i Wielkiej Brytanii, Uniwersytet Śląski 1998r.
6. Woodcock M. „ Podręcznik doskonalenia pracy zawodowej”.





Adam Piec